Ngày Toàn quốc kháng chiến 19 tháng 12 năm 1946 bắt đầu từ Thủ đô Hà Nội. Ngày ấy, nhân dân Thủ đô đã nhất tề đứng lên cầm súng, giáo mác, gậy gộc để đánh đuổi thực dân Pháp xâm lược, bảo vệ Thủ đô, bảo vệ nền độc lập non trẻ của Tổ quốc.
Một bộ phận người dân Hà Nội - những cụ già, đàn bà, em nhỏ đã tản cư về các vùng quê, lên chiến khu Việt Bắc, vào khu III, khu IV...
Tác giả cuốn sách hồi ấy là một cậu thiếu niên năm tuổi đã theo gia đình tản cư về các vùng thuộc tỉnh Hà Đông rồi vào Thanh Hoá. Những gì xảy ra trên chặng đường tản cư mà tác giả được chứng kiến đã dần dần giúp cậu thiếu niên - tác giả hiểu thế nào là chiến tranh, là tội ác của thực dân Pháp, là tình thân ái, nghĩa đồng bào,... và chính những điều ấy là nền móng giúp tác giả trương thành sau này:
Xin trân trọng giới thiệu với quý độc giả truyện ký Người Hà Nội ra đi (tái bản và bổ sung) nhân dịp cả nước đang hướng tới Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội.