Chàng Toxu, cuộc điền dã khai nhãn
Nguyễn Đình Lễ để cho nhân vật của của mình thả sức phiêu du trong một trường đời bất định. Lúc thì lăn lóc với đủ hạng người nơi mặt đất khốn khổ khi lại phốc lên thiên giới đàm đạo với ma quỷ, thần thánh. Với tâm hồn nguyên sơ, khát khao đi tìm hiểu cái thế giới vừa đáng sống vừa đáng sợ, vừa hiển hiện vừa bí hiểm này, mỗi bước đi Toxu lại được bóc đi lớp vải vây bọc xung quanh. Ngơ ngác đầu tiên của anh là cái nghèo truyền kiếp.
- Tại sao ngôi nhà lại chỉ là vách đất, mái lợp tranh?
- Tai sao ông cha chỉ để lại có thế cho mình?
Bầu trời vốn nguyên vẹn giống như cái thế giới này là thống nhất. Nhưng chỉ cần căng một sợi dây thì thành ra Đông Tây hai mảnh. Trắc nghiệm này chưa đủ đưa anh đến sự thật, nhưng nó có sức kích thích khám phá, một sự kích thích có ý nghĩa tiếp sức. Với vật tùy thân duy nhất là một đồng xu, tác giả khéo đặt ra một cái thế chênh vênh: Hoặc là đồng xu làm nô lệ cho Toxu hoặc Toxu làm nô lệ cho nó...