Sau Hiệp định Giơnevơ 1954, một số cán bộ chúng tôi từ các đơn vị được chọn và điều về cơ quan Bộ tổng Tham mưu, trong đó có tôi và anh Lê Đức Anh. Anh Lê Đức Anh lúc đầu được giao Cục phó Cục Tác chiến, sau đó lại chuyển sang làm Cục phó Cục Quân lực.

Tôi được gặp và biết anh từ thời điểm này. Nhưng chúng tôi cũng không gặp nhau thường xuyên, dù hai người cùng ở Bộ Tổng Tham mưu và lúc đó cơ quan còn ít người chứ không đông như sau này, nhưng vì thời điểm này anh Lê Đức Anh và một số đồng chí nữa được giao nhiệm vụ vào miền Nam phổ biến, truyền đạt nội dung của Hiệp định Giơnevơ.

Thời điểm thứ hai tôi được công tác gần bên anh Lê Đức Anh là thời kỳ anh được Bộ Chính trị, Quân uỷ Trung ương và Bộ Quốc phòng giao cho đảm trách chỉ huy Quân tình nguyện và Đoàn chuyên gia Việt Nam làm nhiệm vụ quốc tế giúp bạn Campuchia, tôi làm phái viên của Bộ tổng Tham mưu tại Quân tình nguyện, lúc đó lấy mật danh là 719.

Qua hai thời điểm ở hai thời kỳ, tuy thời gian chưa dài lắm, nhưng tôi được hiểu về anh, càng hiểu tôi càng thấy kính trọng, mà nổi bật nhất là những điểm tôi cảm nhận rất rõ:

Trước hết, tôi thấy anh Lê Đức Anh là con người sống giản dị, liêm khiết, cần kiệm; cái ăn, mặc, ở... không thể chê trách điều gì. Hồi đó (sau năm 1954), anh Hoàng Văn Thái là Phó tổng Tham mưu trưởng kiêm Bí thư Đảng uỷ Bộ tổng Tham mưu. Anh Thái là người rất nghiêm túc trong mọi công việc; đối với việc nhận xét, đánh giá cán bộ (là một trong những chức năng, nhiệm vụ của người Bí thư Đảng bộ), anh lại càng thận trọng và nghiêm túc. Anh Thái thường nói: "Cán bộ cấp trên phải gương mẫu đối với cán bộ cấp dưới". Trong nhận xét, đánh giá cán bộ thì bao giờ anh và Thường vụ Đảng uỷ cũng đánh giá cán bộ cấp cục trước, cấp phòng ban sau. Lúc đó tôi làm thư ký giúp việc cho anh Thái nên tôi được biết, anh Thái không những không bao giờ phàn nàn, chê trách gì đối với anh Lê Đức Anh, mà anh còn hay nêu gương anh Anh để cấp dưới học tập. Thứ hai là anh Lê Đức Anh là người có suy nghĩ độc lập và hết sức thông minh trong điều hành công việc, đặc biệt là những thời điểm, những tình huống gay cấn của chiến đấu quân sự nói riêng, của tình hình chính trị - xã hội nói chung. Những lúc như vậy, tôi thấy bao giờ anh Lê Đức Anh cũng đưa ra được những ý kiến sắc sảo để giải quyết tình huống, và những ý kiến đó đều được cấp trên trực tiếp của anh (như các anh Võ Nguyên Giáp, Văn Tiến Dũng, Hoàng Văn Thái, Trần Văn Trà... ) nhất trí.

Một điểm nữa tôi thấy ở anh Lê Đức Anh là đối với đồng chí, đồng đội, anh không ưa lối lựa chiều, giữ ý hoặc rào trước đón sau mà luôn nói thẳng, nói thật, đồng thời anh cũng quý mến những người nói thẳng, sống thật lòng. Anh em trong cơ quan đã quen với phong cách của anh, mỗi khi phát biểu, anh không thưa gửi dài dòng mà nói luôn vào các vấn đề, phân tích rất khúc chiết, ví dụ minh chứng cụ thể, khen chê rõ ràng, minh bạch.

Có người nói anh Lê Đức Anh là người có tham vọng. Tôi cho rằng đã là người sống trên đời thì ai chả có tham vọng, vấn đề ở chỗ nếu là tham vọng chính đáng thì tốt, và điều quan trọng là nỗ lực của người đó để đạt được tham vọng chính đáng của mình như thế nào. Ở anh Lê Đức Anh tôi thấy rằng trước kia, khi còn là cán bộ cơ quan Bộ Tổng Tham mưu thì anh luôn mong muốn và luôn tự giác phấn đấu góp sức mình để xây dựng nên một cơ quan vững mạnh, ngày càng xứng đáng là cơ quan tham mưu chiến lược của Quân uỷ Trung ương và Bộ Quốc phòng. Sau này, khi anh ở cương vị cao là Uỷ viên Thường vụ Bộ Chính trị, Chủ tịch nước thì tham vọng của anh là xây dựng một thể chế Nhà nước, một chính quyền Trung ương thật vững mạnh. Anh cho rằng chính quyền có vững mạnh thì mới thực hiện được dân chủ lớn, dân chủ rộng rãi và triệt để. Mà như vậy thì mới thật sự đẩy lùi và chống triệt để được nạn tham nhũng và tệ lãng phí. Chính quyền không đủ mạnh thì khó có thể thực hiện được vì những phần tử cơ hội sẽ lợi dụng ngay những chỗ yếu, những chỗ sơ hở trong bộ máy của Đảng và Nhà nước để thực hiện tham vọng cá nhân. Tôi cho rằng tham vọng của anh là chính đáng, trong thâm tâm tôi ủng hộ cái đó. Trên nói dưới phải nghe, đã nghị quyết là phải làm và làm có hiệu quả. Những phần tử tham ô, tiêu cực, quan liêu cần phải bị tẩy trừ cho trong sạch bộ máy lãnh đạo. Trong cuộc đấu tranh này, anh Lê Đức Anh là người gương mẫu và tích cực. Và xin nói lại một câu là về sinh hoạt, lối sống thì anh luôn là con người giản dị, gương mẫu. Tôi hiểu anh và kính trọng anh.

Đại tá Nguyễn Bội Giong
Sách Bảo vệ, xây dựng và đổi mới đất nước