Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Lê Đức Anh với sự phát triển và trưởng thành của Quân đoàn 1 (1987-1992)
Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, Quân đoàn 1 vừa thực hiện thắng lợi nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, vừa phải tổ chức hành quân thần tốc vào Nam tham gia chiến dịch, được giao nhiệm vụ tiến công trên hướng chủ yếu. Thực hiện nhiệm vụ được giao, Quân đoàn đã nắm vững thời cơ, kiên quyết tiến công, thần tốc táo bạo, bất ngờ đánh chiếm những mục tiêu có tính chiến lược trong hệ thống phòng thủ của địch; tiêu diệt và bức hàng hoàn toàn Sư đoàn 5 ngụy, giải phóng tỉnh Bình Dương; táo bạo thọc sâu đánh chiếm Bộ Tổng Tham mưu - cơ quan đầu não của Quân đội Việt Nam Cộng hòa, góp phần giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Ngay sau ngày đất nước được giải phóng, đáp ứng yêu cầu của cách mạng, Quân đoàn trở về miền Bắc làm nhiệm vụ huấn luyện, xây dựng đơn vị, sẵn sàng nhận nhiệm vụ trên giao. Trước những yêu cầu nhiệm vụ đặc biệt, trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có những diễn biến phức tạp, ở một số khu vực biên giới phía Bắc, ngày 16/5/1986, thực hiện sự chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Đoàn cán bộ của Bộ Quốc phòng về làm việc với Bộ Tư lệnh Quân đoàn, về chủ trương sử dụng một số đơn vị trong Quân đoàn sẵn sàng thay phiên Sư đoàn 356 – Quân khu 2 làm nhiệm vụ chiến đấu ở khu vực biên giới thuộc tỉnh Hà Tuyên.
Chấp hành chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Đảng uỷ, Bộ Tư lệnh Quân đoàn đã tập trung chỉ đạo các đơn vị trong Quân đoàn làm tốt mọi công tác chuẩn bị cả về tổ chức, biên chế vũ khí, trang bị và huấn luyện sẵn sàng làm nhiệm vụ chiến đấu, trước mắt tập trung cho ba đơn vị: Sư đoàn 312, Trung đoàn 88 - Sư đoàn 308, Trung đoàn 48 - Sư đoàn 390. Ngày 30/12/1986, Đảng ủy Quân đoàn họp ra Nghị quyết lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ năm 1987. Nghị quyết nêu rõ: “Tập trung nâng cao chất lượng tổng hợp của Quân đoàn trên tất cả các mặt công tác quân sự, chính trị, hậu cần, kỹ thuật. Thực hiện tốt hai nhiệm vụ chính là huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và lao động sản xuất, xây dựng kinh tế...”. Bên cạnh việc tập trung chỉ đạo bảo đảm cơ sở vật chất, kỹ thuật và tổ chức biên chế cho ba đơn vị, ngay từ giai đoạn huấn luyện 1, Quân đoàn đi sâu chỉ đạo Sư đoàn 390 lấy Tiểu đoàn 2 của Trung đoàn 48 làm điểm tập trung huấn luyện các hình thức tiến công và phòng ngự ở địa hình rừng núi, trên các địa hình tương tự như khu vực đồi Cây Si, Ba Lá để thực hành huấn luyện sát với nhiệm vụ chiến đấu.
Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Đại tướng Lê Đức Anh - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, ngày 31/3/1987, Tổng Tham mưu trưởng đã ra Mệnh lệnh số 04/ML-TM về việc chuẩn bị cho Sư đoàn 312 sẵn sàng lên làm nhiệm vụ chiến đấu trên hướng Vị Xuyên - Hà Tuyên (mật danh là nhiệm vụ T87). Thường vụ Đảng ủy Quân đoàn đã nghiên cứu, quán triệt kỹ mệnh lệnh của Bộ, ra nghị quyết lãnh đạo chuyên đề thực hiện nhiệm vụ, xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm của Quân đoàn trong năm 1987. Trên cơ sở đó, Tư lệnh Quân đoàn chỉ thị cho các cơ quan, đơn vị về công tác chuẩn bị cho nhiệm vụ T87, chính thức giao nhiệm vụ cho Sư đoàn 312 và các lực lượng tăng cường. Mặc dù nhiệm vụ đã được dự báo và làm công tác chuẩn bị từ trước, song trong điều kiện nền kinh tế của đất nước còn khó khăn, Quân đoàn đã tập trung mọi nguồn lực làm tốt công tác chuẩn bị thực hiện nhiệm vụ thay phiên phòng ngự cho Sư đoàn 356 -Quân khu 2.
Ngay sau khi có mặt ở Vị Xuyên, Sư đoàn 312 tiến hành thay phiên cho Sư đoàn 356 - Quân khu 2. Do có sự chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Quân đoàn 1 tổ chức triển khai huấn luyện chu đáo nên việc tổ chức thay phiên được tiến hành nhanh gọn bí mật, an toàn. Ngày 16/8/1987, các đơn vị đã hoàn thành việc chiếm lĩnh các khu vực phòng ngự. Bước vào thực hiện nhiệm vụ chiến đấu, Sư đoàn 312 tổ chức đội hình thành 2 tuyến phòng ngự để vừa bảo đảm luôn có lực lượng thay phiên nội bộ, vừa đủ khả năng tiến hành phản kích khi có lệnh. Trong suốt quá trình chiến đấu, Sư đoàn thực hiện tốt tư tưởng chỉ đạo mà Nghị quyết Đảng ủy Sư đoàn đề ra: “Phòng ngự tích cực, kiên cường, cảnh giác cao, sẵn sàng chiến đấu, kiên quyết giữ vững trận địa, bảo vệ vững chắc từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc”.
Dưới sự chỉ đạo sâu sát, tỉ mỉ, sát với thực tế của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, trong 8 tháng làm nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc, các đơn vị Quân đoàn 1 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, Sư đoàn 312 được Bộ Tư lệnh Quân khu 2 tặng cờ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ phòng ngự. Trung đoàn 165 - Sư đoàn 312 được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất. Trung đoàn 48 - Sư đoàn 390 được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhì; 3.975 cán bộ, chiến sĩ được tặng thưởng huân chương các loại và nhiều bằng khen, giấy khen.
Trong lúc tình hình ở biên giới phía Bắc đang diễn biến phức tạp, vào đầu năm 1988, chủ quyền lãnh hải, vùng biển và quần đảo Trường Sa của ta bị đe dọa nghiêm trọng, cả nước lại hướng về Trường Sa. Trước tình hình đó, cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn 1 lại cùng với toàn dân, toàn quân sẵn sàng chi viện cho Trường Sa, góp phần chiến đấu bảo vệ chủ quyền thiêng liêng vùng biển đảo của Tổ quốc.
Ngay sau khi chiến sự nổ ra ở Trường Sa, Bộ Quốc phòng quyết định tăng cường cho các đơn vị làm nhiệm vụ ở quần đảo này một lực lượng cán bộ, chiến sĩ có kinh nghiệm chiến đấu. Là một Quân đoàn chủ lực cơ động, được Bộ giao chọn 70 cán bộ từ cấp trung đội đến tiểu đoàn (cả cơ quan và đơn vị) ra làm nhiệm vụ ở Trường Sa. Do làm tốt công tác chính trị tư tưởng, Quân đoàn bảo đảm đủ chỉ tiêu Bộ giao, tất cả số cán bộ được chọn đều xác định tốt nhiệm vụ, phấn khởi lên đường làm nhiệm vụ.
Theo yêu cầu của Nhà nước và Quân đội nước Cộng hoà nhân dân Campuchia, chấp hành mệnh lệnh của Bộ Quốc phòng, tháng 11/1989, Quân đoàn 1 tổ chức một khung cố vấn Sư đoàn bộ binh cơ giới đi làm nhiệm vụ giúp Quân đội nước bạn. Quân đoàn chỉ đạo Sư đoàn bộ binh cơ giới 308 chọn 48 cán bộ, chiến sĩ tổ chức khung cố vấn từ cấp sư đoàn tới trưởng xe (mang tên K88B). Sau 2 năm công tác, đoàn đã giúp bạn huấn luyện xây dựng Sư đoàn bộ binh số 7, đồng thời cùng với bạn trực tiếp tham gia chiến đấu truy quét lực lượng tàn quân Pôn Pốt ở các khu vực thuộc các tỉnh Kampong Speu, Kratie. Tháng 7/1991, Đoàn cố vấn quân sự K88B kết thúc nhiệm vụ lên đường về nước.
Để thực hiện tốt các nhiệm vụ được Bộ Quốc phòng giao, Quân đoàn đã quán triệt và chấp hành tốt các nghị quyết, chỉ thị của Đảng ủy Quân sự Trung ương và Bộ Quốc phòng. Đảng uỷ, Bộ Tư lệnh Quân đoàn luôn xác định nhiệm vụ huấn luyện xây dựng lực lượng dự bị động viên là nhiệm vụ mới, có nhiều khó khăn phức tạp; các cấp cần lãnh đạo, chỉ huy chặt chẽ và đầu tư mọi mặt cho nhiệm vụ huấn luyện. Về cơ bản Quân đoàn hoàn thành kế hoạch chương trình huấn luyện hằng năm cho các đối tượng, nâng dần chất lượng tổng hợp và sức chiến đấu. Thực hiện huấn luyện “Cơ bản, thiết thực, vững chắc” lấy thực hành làm chính, sát với đối tượng tác chiến, đặc điểm chiến trường, phù hợp với cách đánh và trang bị hiện có. Qua huấn luyện trình độ sử dụng vũ khí trang bị của bộ đội, năng lực chỉ huy, quản lý của đội ngũ cán bộ được nâng lên, qua kiểm tra 100% đạt yêu cầu, 75% đạt khá và giỏi, tham gia hội thi hội thao toàn quân nhiều nội dung đạt giải cao; diễn tập đều được Bộ đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ; đồng thời gắn chặt việc huấn luyện với giáo dục chấp hành kỷ luật, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật.
Song song với hoạt động trên, Quân đoàn đã tăng cường và nâng cao công tác giáo dục chính trị tư tưởng làm cho đảng viên, quần chúng luôn tin tưởng vào chủ trương, đường lối, quan điểm tư tưởng của Đảng, củng cố phát huy bản chất giai cấp công nhân, truyền thống vẻ vang của quân đội, của Quân đoàn, giữ vững ý chí chiến đấu, lòng tin, kiên trì với mục tiêu xã hội chủ nghĩa, không có biểu hiện và quan điểm trái ngược, tình hình chính trị, tư tưởng luôn ổn định. Do thực hiện Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 15/12/1982 của Bộ Chính trị một cách nghiêm túc, có hiệu quả nên cơ chế lãnh đạo của Đảng trong Quân đoàn được củng cố vững chắc; các cấp ủy, tổ chức Đảng và cơ quan chính trị thường xuyên được củng cố kiện toàn, phù hợp với chức năng nhiệm vụ bảo đảm giữ vững sự lãnh đạo và phát huy hiệu quả, nhất là khi có biến động về tổ chức, luôn giữ vững và chấp hành nghiêm nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; phát huy được trách nhiệm của cán bộ, đảng viên trong xây dựng chủ trương, biện pháp lãnh đạo.
Từ những chỉ đạo sâu sát của đồng chí Đại tướng Lê Đức Anh - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, từ những kết quả đạt được trên các nhiệm vụ đã khẳng định sự phát triển và trưởng thành của Quân đoàn 1 (1987 - 1992), được thể hiện qua một số vấn đề chính sau:
Một là, quán triệt sâu sắc tình hình nhiệm vụ được giao, chấp hành nghiêm các chỉ thị, nghị quyết và mệnh lệnh của cấp trên vừa là bài học quý báu, vừa là truyền thống tốt đẹp của Quân đoàn. Trước tình hình thế giới và trong nước có biến động phức tạp, do có sự chỉ đạo sâu sát của Bộ Quốc phòng; Đảng bộ Quân đoàn và các cấp hết sức coi trọng lãnh đạo, giáo dục tình hình, nhiệm vụ cho các đối tượng, đặc biệt là cán bộ chủ trì, lãnh đạo chỉ huy để có hiểu biết sâu sắc về tình hình, thông suốt và nhất trí với nhiệm vụ. Trong giáo dục chú trọng tính trung thực, thẳng thắn nên được quần chúng dễ dàng tiếp nhận và ủng hộ; đồng thời với giáo dục tình hình nhiệm vụ đã lãnh đạo, nghiêm chỉnh chấp hành các chỉ thị, nghị quyết của trên nên khi có nhiệm vụ dù thuận lợi hoặc khó khăn, trong xây dựng cũng như chiến đấu, có thời gian chuẩn bị hoặc thời gian gấp... mọi cấp, mọi người đều sẵn sàng nhận và hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Hai là, trong quá trình thay phiên làm nhiệm vụ chiến đấu, để bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp, Quân đoàn đã quán triệt sâu sắc ý định, kế hoạch của Bộ Quốc phòng. Vì tác chiến phòng ngự bảo vệ Tổ quốc thường là trực tiếp tiếp xúc với địch dài ngày, nên thay phiên là một nội dung không thể thiếu, nhằm tăng cường sức chiến đấu. Khi nhận nhiệm vụ chiến đấu ở Vị Xuyên, Quân đoàn đã nhanh chóng làm tốt công tác chuẩn bị, cơ động lực lượng, thay phiên chiến đấu phòng ngự, toàn bộ các lực lượng, vũ khí, phương tiện tham gia làm nhiệm vụ chiến đấu của Quân đoàn đã có mặt đúng thời gian quy định, sẵn sàng vào thay phiên. Khi các lực lượng của Quân đoàn nhận thay phiên cho Sư đoàn 356, cấp trưởng của các đơn vị Sư đoàn 356 làm chỉ huy trưởng, cấp trưởng của các đơn vị Quân đoàn 1 làm chỉ huy phó. Khi hoàn thành nhiệm vụ, tổ chức bàn giao cho Sư đoàn 325 - Quân đoàn 2, cấp trưởng của các đơn vị Quân đoàn 1 làm chỉ huy trưởng, cấp trưởng của các đơn vị Sư đoàn 325, làm chỉ huy phó; thay phiên trên các hướng chủ yếu trước, hướng thứ yếu sau; các đơn vị phía trước bàn giao trước, các đơn vị phía sau bàn giao sau; bộ binh trước, hỏa lực sau. Sau khi thay phiên xong, các lực lượng của Quân đoàn đã kịp thời đề xuất với Bộ Tư lệnh Quân khu 2 điều chỉnh, bổ sung quyết tâm và kế hoạch chiến đấu cho phù hợp để hoàn tốt nhiệm vụ.
Ba là, coi trọng xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, xây dựng đội ngũ cán bộ có số lượng hợp lý, chất lượng cao làm nòng cốt xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. Sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của các tổ chức đảng và vai trò tổ chức thực hiện của đội ngũ cán bộ là điều kiện quyết định và trước hết bảo đảm cho các đơn vị hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ. Nhận rõ tầm quan trọng đó, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Đại tướng Lê Đức Anh - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Quân đoàn 1 đã coi trọng xây dựng các tổ chức đảng và rèn luyện đội ngũ đảng viên về chính trị, tư tưởng và tổ chức, về trình độ năng lực lãnh đạo, tổ chức thực hiện và cả về phẩm chất đạo đức; nên đa số các tổ chức đảng, nhất là ở cấp trung đoàn, lữ đoàn trở lên đã có đủ khả năng lãnh đạo đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ. Mặt khác, các cấp luôn coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ có số lượng hợp lý, có phẩm chất năng lực, trong đó coi trọng đến cán bộ chủ trì, đã biết gắn 2 mặt công tác này, nên trong điều kiện tổ chức lực lượng biến động, Quân đoàn vẫn có một đội ngũ cán bộ đáp ứng được mọi yêu cầu nhiệm vụ.
Bốn là, coi trọng xây dựng sự đoàn kết thống nhất cao trong Đảng bộ và Quân đoàn, đoàn kết quân dân, phát huy dân chủ, giữ nghiêm kỷ luật. Thấm nhuần Di chúc của Bác Hồ “cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”, trong những năm qua, các cấp đã có nhiều chủ trương, biện pháp để xây dựng đoàn kết nội bộ, nhất là xây dựng mối đoàn kết thống nhất giữa cấp ủy và người chỉ huy, giữa cấp trên và cấp dưới, giữa cán bộ và chiến sĩ và giữ mối quan hệ đoàn kết quân dân, phối hợp chặt chẽ với đơn vị bạn. Đồng thời với xây dựng mối đoàn kết trong lãnh đạo, chỉ huy và phát huy tinh thần dân chủ trong cán bộ, chiến sĩ trên các lĩnh vực quân sự, chính trị, hậu cần, kỹ thuật; phát huy nhiều tài năng trí tuệ của cán bộ, đảng viên trong thực hiện nhiệm vụ; mặt khác đã hết sức coi trọng giáo dục và rèn luyện kỷ luật cho bộ đội nên từng bước đã có chuyển biến tốt.
Năm là, tập trung lãnh đạo toàn diện các mặt công tác, phải coi trọng làm điểm, xây dựng điển hình; phát huy tinh thần tự lực tự cường, khắc phục khó khăn và quan tâm chăm lo đến đời sống của từng cán bộ, chiến sĩ trong Quân đoàn. Trước yêu cầu về tính chất công việc, trong quá trình lãnh đạo phải biết tập trung vào nhiệm vụ quan trọng hoặc làm điểm, làm mẫu, xây dựng điển hình. Trong hoàn cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn ngân sách, vật tư bảo đảm còn hạn chế, Quân đoàn đã phát huy tinh thần tự lực tự cường, tận dụng thời gian, quân số tham gia lao động sản xuất tạo ra nguồn thu và sản phẩm, bảo đảm vật chất cho huấn luyện, bảo đảm kỹ thuật, đời sống văn hóa tinh thần và nuôi dưỡng bộ đội, đã góp phần giữ được sự ổn định. Mặt khác cũng đã góp phần giải quyết tốt chính sách hậu phương quân đội.
Có thể khẳng định, trong thời gian trên cương vị là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Đại tướng Lê Đức Anh đã lãnh đạo, chỉ đạo Quân đoàn thực hiện thắng lợi nhiều nhiệm vụ, trong đó có nhiệm vụ tham gia chiến đấu ở Vị Xuyên năm 1987, bổ sung quân cho hải quân - K88B..., đánh dấu bước trưởng thành, lớn mạnh không ngừng của Quân đoàn 1 “Binh đoàn Quyết Thắng”. Cùng với quân và dân cả nước, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn đã vượt qua một chặng đường đầy hy sinh, thử thách để trưởng thành tiến bộ và giành nhiều thắng lợi vẻ vang. Cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn 1 luôn nhận thức sâu sắc rằng, mỗi bước trưởng thành lớn mạnh của Quân đoàn đều bắt nguồn từ sự lãnh đạo của Đảng, chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, sự nuôi dưỡng đùm bọc của nhân dân, sự đoàn kết hiệp đồng với các đơn vị bạn và địa phương; đồng thời, cũng là kết quả nỗ lực phấn đấu không mệt mỏi của cán bộ, chiến sĩ trong toàn đơn vị.
Trong thời kỳ mới, tự hào với truyền thống vẻ vang và thành tích đã giành được trong 47 năm xây dựng chiến đấu và trưởng thành, cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn, đang ra sức vận dụng, kế thừa và phát triển những bài học kinh nghiệm quý báu, quyết tâm đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng Quân đoàn “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”; không ngừng nâng cao sức mạnh tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu, làm tròn nhiệm vụ của Quân đoàn chủ lực cơ động, dự bị chiến lược trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; mãi mãi xứng đáng với truyền thống “Thần tốc - Quyết thắng” và danh hiệu cao quý Quân đoàn 1 anh hùng của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng.
Thiếu tướng, TS. ĐỖ MINH XƯƠNG