Đại tướng Lê Đức Anh với sự phát triển và trưởng thành của Quân đoàn 3 (1987 - 1992)
Thành lập chưa đầy 10 ngày, Quân đoàn đã vinh dự nhận nhiệm vụ đảm nhiệm hướng tiến công chủ yếu trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Quán triệt sâu sắc quyết tâm chiến lược của Bộ Chính trị và chỉ thị, mệnh lệnh của Bộ Tư lệnh Chiến dịch Hồ Chí Minh trong đó có đồng chí Lê Đức Anh, Quân đoàn đã nhanh chóng củng cố, cơ động toàn bộ lực lượng từ các tỉnh Tây Nguyên và duyên hải miền Trung về hướng bắc Sài Gòn, tham gia chiến dịch với quyết tâm cao, khí thế sục sôi cách mạng, nắm vững phương châm “Mạnh bạo, chắc thắng, đánh mạnh, đánh liên tục, nắm chắc thời cơ, thọc sâu phát triển nhanh”.
Ngay sau ngày đất nước được giải phóng, tháng 6/1976 Quân đoàn đã bàn giao địa bàn cho Quân khu 7 để trở về Tây Nguyên, phối hợp với các lực lượng vũ trang, cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương các tỉnh Lâm Đồng, Thuận Hải, Phú Khánh, Đắk Lắk làm nhiệm vụ truy quét FULRO và các nhóm phản động, đập tan âm mưu nổi loạn cướp chính quyền; cơ động chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam, giúp nhân dân Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quốc tế cao cả. Theo yêu cầu và nhiệm vụ đặc biệt, trước tình hình thế giới và khu vực có những diễn biến phức tạp, ở một số khu vực biên giới phía Bắc, ngày 03/5/1979, Bộ Quốc phòng lệnh điều động toàn bộ Quân đoàn 3 từ vị trí đang đóng quân tại Campuchia hành quân cơ động ra khu vực phía Bắc thuộc tỉnh Bắc Thái (nay là Thái Nguyên) với đầy đủ vũ khí trang bị kỹ thuật, sẵn sàng tham gia chiến đấu.
Năm 1987, trên cương vị là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, đồng chí Lê Đức Anh đã đề xuất với Bộ Chính trị về chủ trương thực hiện điều chỉnh bố trí lực lượng các quân đoàn chủ lực phù hợp với thế bố trí chiến lược, kế hoạch phòng thủ cơ bản của ta vững chắc hơn, không mơ hồ, mất cảnh giác, sẵn sàng đối phó với các tình huống trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Ở đây tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh về “chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, dựa vào sức mình là chính, lâu dài, tự lực, tự chủ và đoàn kết quốc tế” đã được vận dụng phù hợp với tình hình mới, hoàn cảnh mới của đất nước. Thực hiện quyết định của Bộ Chính trị, Bộ Tổng Tham mưu ra Mệnh lệnh số 46/ML-BTTM “Về chấn chỉnh tổ chức và điều chỉnh bố trí lực lượng”, Quân đoàn 3 được điều động trở lại địa bàn chiến lược Tây Nguyên. Quán triệt sâu sắc nhiệm vụ của Đảng ủy Quân sự Trung ương và Bộ Quốc phòng giao, nắm chắc tình hình mọi mặt của đơn vị, với kinh nghiệm, sự nhạy bén trước mỗi bước ngoặt lịch sử và nhiệm vụ mới, Đảng ủy Quân đoàn ra Nghị quyết về thực hiện “nhiệm vụ 4.87”, Nghị quyết xác định rõ: “Tổ chức chặt chẽ các đợt hành quân, đi nhanh đi gọn, đến đủ, bảo đảm an toàn và có kỷ luật nghiêm, sẵn sàng chiến đấu tốt, đến nơi triển khai xây dựng doanh trại, đồng thời làm tốt công tác dân vận, công tác hậu phương cho cán bộ”. Quân đoàn hành quân di chuyển toàn bộ đội hình từ các tỉnh Bắc Thái[300], Hà Bắc[301], Vĩnh Phú[302] vào Gia Lai - Kon Tum, Nghĩa Bình và Phú Khánh. Đây là cuộc hành quân di chuyển lớn lần thứ hai của Quân đoàn, đường hành quân dài 1.500km qua 11 tỉnh, thành phố, bằng 3 loại phương tiện: tàu hỏa, ô tô, tàu biển, tổ chức thành 3 đợt hành quân. Kết quả hành quân di chuyển: Quân đoàn hoàn thành tốt “nhiệm vụ 4.87”, đội hình cơ bản của Quân đoàn vào vị trí mới, gồm 20.961 người, 1.147 xe ô tô các loại, hơn 11.000 tấn vật chất hàng hóa. Tại vị trí mới, các đơn vị đã nhanh chóng ổn định nơi ăn ở, sinh hoạt và triển khai các kế hoạch công tác.
Với tình cảm chân thành và sự quan tâm sâu sắc với cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn 3, trong thời điểm khó khăn gian khổ, khi đợt hành quân thứ nhất đang diễn ra, ngày 18/4/1988, Đại tướng Lê Đức Anh, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã vào Tây Nguyên thăm và làm việc với Bộ Tư lệnh Quân đoàn 3 tại Sở Chỉ huy tiền phương ở thị xã Pleiku, tỉnh Gia Lai - Kon Tum. Là người chỉ huy luôn sâu sát với các đơn vị cơ sở, trong thời gian làm việc với Quân đoàn, đồng chí Bộ trưởng đã trực tiếp xuống kiểm tra Sư đoàn Bộ binh 10, Sư đoàn Bộ binh cơ giới 320; phê duyệt vị trí đóng quân mới của Quân đoàn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên và duyên hải miền Trung. Sự quan tâm, chỉ đạo động viên kịp thời của đồng chí Bộ trưởng Lê Đức Anh là nguồn cổ vũ rất lớn với cán bộ, chiến sĩ Binh đoàn Tây Nguyên, hăng hái thi đua quyết tâm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hành quân di chuyển mà Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) và Bộ Quốc phòng giao.
Sau cuộc hành quân, Quân đoàn đã tổ chức Hội nghị tổng kết “Nhiệm vụ 4.87”, rút ra nhiều bài học quý và kinh nghiệm thiết thực như: Quán triệt ý định cấp trên, nắm chắc nhiệm vụ đơn vị, lập kế hoạch đầy đủ chính xác, tổ chức thực hiện chủ động linh hoạt. Tổ chức lực lượng hậu cần đủ sức bảo đảm cho nhiệm vụ hành quân và tổ chức đời sống ở địa bàn mới là một nhân tố có tính quyết định đến hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ. Tổ chức bảo đảm kỹ thuật chu đáo là yếu tố quyết định hành quân bằng xe cơ giới. Mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức mới, nhưng Quân đoàn đã nêu cao ý chí tự lực, tự cường, khắc phục mọi khó khăn gian khổ, phát huy truyền thống “Quyết thắng, sáng tạo, đoàn kết, thống nhất, nghiêm túc, tự lực”, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng giao.
Dưới sự chỉ đạo và kiểm tra trực tiếp của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Hội nghị tổng kết “nhiệm vụ 4.87” được tổ chức, Hội nghị khẳng định: “Sau 6 tháng thực hiện nhiệm vụ hành quân di chuyển, Quân đoàn đã đưa được toàn bộ lực lượng, phương tiện, trang bị vũ khí kỹ thuật vào vị trí mới. Thực hiện đúng ý định và mệnh lệnh của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng thực hiện tốt phương châm, tư tưởng chỉ đạo: “Đi nhanh, đi gọn, đến đủ, an toàn, kỷ luật nghiêm, sẵn sàng chiến đấu cao, chủ động khắc phục mọi khó khăn, bảo đảm tốt đời sống bộ đội ở địa bàn đóng quân mới”. Kết thúc đợt hành quân di chuyển, Quân đoàn 3 được Bộ Quốc phòng tặng cờ thi đua, có 03 đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được Chủ tịch nước tặng Huân chương Chiến công.
Chấp hành chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, trong hai năm 1989 - 1990, Quân đoàn đã chủ động nắm vững vị trí, chức năng, nhiệm vụ là Quân đoàn chủ lực cơ động của Bộ trên địa bàn chiến lược Tây Nguyên. Ngay từ khi đặt chân vào vị trí đóng quân mới, Đảng uỷ, Bộ Tư lệnh Quân đoàn đã chỉ đạo: “Tập trung xây dựng Quân đoàn vững mạnh, có sức chiến đấu cao, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi, nâng cao đời sống cho cán bộ, chiến sỹ, đồng thời tham gia xây dựng địa bàn chiến lược Tây Nguyên vững mạnh về mọi mặt”. Phối hợp với Quân khu 5 xây dựng phương án tác chiến phòng thủ khu vực chặt chẽ cơ bản, ngay từ năm 1988, Quân đoàn đã chủ động tổ chức cho gần 300 lượt cán bộ chỉ huy và cơ quan từ cấp trung đoàn trở lên đi nghiên cứu thực địa trên các hướng nhiệm vụ, đồng thời nhanh chóng hoàn chỉnh kế hoạch chuyển trạng thái sẵn sàng chiến đấu ở tất cả các cấp. Xác định rõ huấn luyện chiến đấu và giáo dục chính trị luôn là nhiệm vụ trọng tâm thường xuyên, vì vậy trong bộn bề công việc, Quân đoàn vẫn kiên quyết giành thời gian tập trung cán bộ, bảo đảm vật chất, thao trường hoàn thành nội dung, chương trình huấn luyện cho các đối tượng. Để đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu và tiếp tục đẩy mạnh xây dựng quân đội theo hướng cách mạng, chính quy, hiện đại, tinh nhuệ; thực hiện chấn chỉnh tổ chức biên chế rút gọn theo quy định của Bộ phù hợp với nhiệm vụ của Quân đoàn, từ cuối năm 1988 đến năm 1990, Quân đoàn tiến hành giải thể các đơn vị: Sư đoàn 860, bệnh xá 4 cơ quan Quân đoàn, Đội sản xuất dược liệu 85, Đoàn xây dựng 386. Một trong những điểm nổi bật và thành công nhất của Quân đoàn trong những năm đầu trở lại Tây Nguyên là công tác xây dựng cơ bản. Chỉ trong một thời gian ngắn, với tinh thần tự lực vượt bậc, bằng phần lớn công sức lao động, sản xuất của cán bộ, chiến sĩ, Quân đoàn đã xây dựng được một khối lượng lớn các công trình quan trọng như Sở chỉ huy, nhà ở, các kho tàng với bước đi thích hợp, đúng hướng, tiến độ nhanh, có chất lượng và hiệu quả thiết thực.
Đóng quân và làm nhiệm vụ trên địa bàn mới có nhiều dân tộc thiểu số và nhiều tôn giáo khác nhau, kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, các thế lực thù địch ráo riết hoạt động chống phá, xuyên tạc đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, hòng chuẩn bị cho những âm mưu đen tối lâu dài; với tình cảm và trách nhiệm cao, mặc dù còn nhiều khó khăn, Quân đoàn luôn quán triệt sự chỉ đạo của Bộ trưởng Lê Đức Anh, xác định công tác dân vận là nhiệm vụ quan trọng thường xuyên. Ngay từ những ngày đầu, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân đoàn và cấp ủy chỉ huy các cấp đã chủ động quan hệ với cấp ủy, chính quyền địa phương tổ chức các hội nghị quân dân, xây dựng quy chế làm việc, thống nhất quan điểm giải quyết công việc, đồng thời phối hợp chặt chẽ với lực lượng vũ trang địa phương xây dựng địa bàn, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Mối quan hệ giữa Quân đoàn với Đảng bộ, chính quyền, nhân dân ngày càng được củng cố, phát triển, đã gây được lòng tin yêu và tình cảm tốt đẹp với nhân dân các dân tộc Tây Nguyên.
Có thể nói, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức mới, nhưng với sự chỉ đạo sâu sát của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Lê Đức Anh, Quân đoàn đã luôn nêu cao ý chí tự lực, tự cường, khắc phục mọi khó khăn gian khổ, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng giao. Trong những năm trên cương vị là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, đồng chí Lê Đức Anh đã lãnh đạo, chỉ đạo Quân đoàn giành nhiều thắng lợi, đánh dấu bước trưởng thành, lớn mạnh không ngừng của Quân đoàn 3 - “Binh đoàn Tây Nguyên”. Cùng với quân và dân cả nước, lớp lớp cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn đã vượt qua một chặng đường đầy hy sinh, thử thách để trưởng thành tiến bộ và giành nhiều thắng lợi vẻ vang. Cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn 3 luôn nhận thức sâu sắc rằng, mỗi bước trưởng thành lớn mạnh của Quân đoàn đều bắt nguồn từ sự lãnh đạo của Đảng, chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, sự nuôi dưỡng đùm bọc của nhân dân, sự đoàn kết hiệp đồng với các đơn vị bạn và địa phương; đồng thời, cũng là kết quả nỗ lực phấn đấu không mệt mỏi của cán bộ, chiến sỹ trong toàn đơn vị.
Trong thời gian tới, trước diễn biến phức tạp ở Biển Đông, tác động của đại dịch Covid-19; đặc biệt là sự chống phá của thế lực phản động, thù địch trước Đại hội lần thứ XIII của Đảng và trước bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV; để tiếp tục củng cố và xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân vững chắc trên địa bàn chiến lược Tây Nguyên, Quân đoàn cần tập trung thực hiện tốt những nội dung chủ yếu sau:
Một là, tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Tây Nguyên; vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào thực tiễn địa bàn hoạt động của Quân đoàn; đề ra các chủ trương, giải pháp đúng đắn lãnh đạo Quân đoàn hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.
Hai là, tập trung xây dựng, nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu của Quân đoàn, gắn xây dựng tổ chức đảng vững mạnh với xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. Thực hiện nghiêm quy chế phối hợp giữa quân đội với các lực lượng, nắm chắc tình hình, kịp thời phát hiện, đấu tranh triệt phá tổ chức phản động, FULRO, phòng chống có hiệu quả tình hình xâm nhập, vượt biên, truyền đạo trái phép, kích động lôi kéo đồng bào biểu tình..., góp phần ổn định an ninh chính trị - trật tự an toàn xã hội trên địa bàn chiến lược Tây Nguyên.
Ba là, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, đoàn thể địa phương trong củng cố vững chắc hệ thống chính trị cơ sở để phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị vào thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, xây dựng “thế trận quốc phòng toàn dân” vững chắc.
Bốn là, tích cực tham gia phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, xóa đói, giảm nghèo, làm giàu, phối hợp với các địa phương tích cực xây dựng nông thôn mới; tuyên truyền, vận động tăng cường thu hút đầu tư, chăm lo phát triển sản xuất bảo đảm an sinh xã hội; đồng thời xây dựng phát triển các khu vực trồng cây công nghiệp, các cơ sở tham gia sản xuất góp phần nâng cao đời sống của bộ đội, ổn định bền vững nền kinh tế quốc phòng.
Tự hào với truyền thống vẻ vang và thành tích đã giành được, trải qua 45 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đoàn 3 (Binh đoàn Tây Nguyên) và 33 năm trở lại địa bàn chiến lược Tây Nguyên, đặc biệt là sự quan tâm của nguyên Bộ trưởng, Đại tướng Lê Đức Anh, cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn 3 quyết tâm xây dựng đơn vị “tinh, gọn, mạnh”, không ngừng nâng cao sức mạnh tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu, làm tròn nhiệm vụ của quân đoàn chủ lực cơ động, dự bị chiến lược của Bộ, xứng đáng là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của Đảng, của nhân dân, góp phần xây dựng địa bàn chiến lược Tây Nguyên ngày càng phát triển bền vững và giàu đẹp.
Thiếu tướng, TS. NGUYỄN ANH TUẤN